25 Μαΐου 2015

Η Σφαγή στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης το 390 μΧ. Η άλλη άποψη.

Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ.
Μέγας Θεοδόσιος και Αμβρόσιος Μεδιολάνων
Anthonis van Dyck

Hl. Ambrosius und Kaiser Theodosius
  Σχολιάζοντας την επικαιρότητα και τα πολιτικά δρώμενα της πατρίδας με έναν φίλο στο Μόναχο, ο οποίος αποκαλεί εαυτόν «προοδευτικό» ήρθε η κουβέντα για τα εκκλησιαστικά θέματα τα οποία διεγείρουν πάντα τις αθεϊστικές χορδές κάθε «επαναστατικής διάνοιας».

Το θέμα μεταξύ άλλων και τα οστά της Αγίας Βαρβάρας και προπάντων η «πολυέξοδη» μεταφορά του Αγίου Φωτός, που αν και δεν ήξερε πόσο κοστίζει ...«πάντως πρέπει να είναι πανάκριβη».


Στην απάντηση μου ότι το καντηλάκι και η εστία του αρχαίου ελληνικού οίκου είναι ένα και ταυτό και ότι είναι καθαρά ελληνική παράδοση, οτι δηλαδή έχει τις ρίζες της στην αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων στο «αιώνιο και ιερό πυρ», την Θεά Εστία, πως η εστία προστάτευε τα μέλη της οικογένειας ή το όπως το πυρ-φως που έπαιρναν από την Μητρόπολη οι αποικίες στην αρχαιότητα έτσι έχουμε το Άγιο Φως από τον Πανάγιο Τάφο,  κλπ…
μεταπήδησε στο πολυαγαπημένο θέμα της σύγχρονης ελλαδικής Αθείας, την οποία θεωρώ εβραϊκή αίρεση, της σφαγής δηλαδή του Ιππόδρομου της Θεσσαλονίκης με τους 7.000 ή 15.000 ή και 17.000 σφαγιασθέντες Θεσσαλονικείς.

Η "επικρατούσα" άποψη..
Όσο για τους μοναχούς ας το ψάξουν λίγο καλύτερα.
Για το 390 μΧ μιλάμε και όχι για το 1390 μΧ.!



Εδώ διαπίστωσα μαύρα μεσάνυκτα και άγνοια της πραγματικής διάστασης του ιστορικού αυτού γεγονότος, της μαύρης αυτής στιγμής της παγκόσμιας ιστορίας.

Άκουσα το γνωστό παραμύθι ότι εκκλησία, δηλαδή ο Μέγας Θεοδόσιος έσφαξε 17.000 Έλληνες για  να επιβάλει τον εκχριστιανισμό των Ελλήνων κατοίκων της πόλεως, ότι ήταν ο γενοκτόνος των Ελλήνων Θεσσαλονικέων και τα γνωστά τροπάρια των εχθρών της ελληνοορθοδοξίας τα οποία μου προξενούν απορία, πως μορφωμένοι άνθρωποι μπορούν να πιστεύουν σε τέτοια ψέματα.

Πόσα οστά είχε όμως ο ομαδικός τάφος;
Ακριβή καταγραφή γιατί δεν υπάρχει;
 


Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ.

Θα σας μεταφέρω ένα απόσπασμα από την αξιόλογη εργασία του Σωτήρη Γ.Γιάτση:

«Η ΣΦΑΓΗ ΣΤΟΝ ΙΠΠΟΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟ 390 Μ.Χ.,
ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΕΚΓΛΗΜΑ ΤΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ A΄»
………
Ο Θεοδόσιος Α' είχε πολύ καλές σχέσεις με την πόλη της Θεσσαλονίκης.

 Έμεινε σ’ αυτήν κατά τα έτη 379-380 μ.Χ., και σ’ αυτό το διάστημα βαπτίστηκε χριστιανός, γνώρισε τη δεύτερη γυναίκα του Galla και άρχισε τους αγώνες του κατά των αιρέσεων .

 Τα γεγονότα

Ο Μέγας Θεοδόσιος στον Ιππόδρομο της
Κωνσταντινούπολης.
Οι αγώνες που οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης πήγαν να παρακολουθήσουν στον ιππόδρομο της πόλης στα τέλη Μαρτίου του 390, ήταν μάλλον επίσημοι, ενταγμένοι στο πρωτόκολλο των μεγάλων αρματοδρομιών της αυτοκρατορίας.

Οι οργανωμένοι θεατές δεν επέτρεψαν την έναρξη των αγώνων, επειδή ο φρούραρχος της πόλης, Βουτέριχος ή Βουθέριχος, που ήταν μάλλον Γότθος και που ως στρατιωτικός διοικητής της πόλης και όλου του Ιλλυρικού είχε και την ευθύνη της οργάνωσης των αγώνων, είχε φυλακίσει τον καλύτερο ηνίοχο του ιπποδρόμου για το βαρύ αδίκημα της παιδεραστίας.

Στην άρνηση του Βουτερίχου να ελευθερώσει τον ηνίοχο το πλήθος μετατράπηκε σε όχλο και αντέδρασε με πράξεις φανατικής και αλόγιστης βίας.

Οι πράξεις βίας που φαίνεται στη συνέχεια να απλώθηκαν και σε όλη την πόλη κατέληξαν στη δολοφονία του Βουτερίχου και της προσωπικής φρουράς του.

Ο Θεοδόσιος βρισκόταν στο Μεδιόλανο(Μιλάνο σήμερα)  και σε  «άμετρον οργήν εμπεσών ό βασιλεύς» διέταξε την τιμωρία των στασιαστών .

Έτσι, μετά όπως φαίνεται από έντονη πίεση του νέου διοικητή της πόλης, του οποίου το όνομα, παραδόξως, δεν αναφέρουν οι πηγές, διέταξε τη σφαγή των Θεσσαλονικέων.

Τριάντα ή και σαράντα ημέρες περίπου αργότερα, κατά μήνα ίσως Μάιο, ο λαός επανακλήθηκε με εντολή του αυτοκράτορα από το νέο στρατιωτικό διοικητή να παραστεί και πάλι σε αρματοδρομίες.

Αντί όμως να γίνουν αγώνες, έκλεισαν οι μεγάλες θύρες του κτιρίου και ο στρατός όρμησε και σκότωσε όλους τους θεατές χωρίς καμιά εξαίρεση (7.000 ή 15.000).

Το γεγονός συγκλόνισε όλη την αυτοκρατορία και ιδιαίτερα τον ιεράρχη Αμβρόσιο, που εκείνη την εποχή ήταν επίσκοπος του Μεδιολάνου (Μιλάνου).

Οκτώ μήνες αργότερα, κατά τη διάρκεια της γιορτής των Χριστουγέννων, ο Αμβρόσιος δεν επέτρεψε την είσοδο του Θεοδοσίου Α' στον ιερό ναό της πόλης του, ζητώντας από αυτόν να ζητήσει δημόσια συγγνώμη.

Ο Θεοδόσιος έδειξε δημόσια την μεταμέλειά του και το συμβάν θεωρήθηκε από πλευράς Εκκλησίας λήξαν.

Αίτια και αφορμές

Υπάρχουν αρκετά αναπάντητα ερωτήματα στο θέμα της διαταγής για τη σφαγή.

Το πρώτο από αυτά είναι το χρονολόγιο των γεγονότων.
Η δολοφονία του Βουτερίχου στον ιππόδρομο, σύμφωνα με τις πηγές, έγινε οκτώ μήνες πριν από τα Χριστούγεννα του 390, δηλαδή τέλη Μαρτίου ή αρχές Απριλίου του 390. 

Αυτό σημαίνει ότι η μεγάλη σφαγή έγινε σε χρόνο όχι μικρότερο των 25-30 ημερών, όμως αρκετός χρόνος, για μια έφιππη γρήγορη ταχυδρομική αποστολή της εποχής να πάει και να έρθει από τη Θεσσαλονίκη στο Μεδιόλανον.

Όμως, για να γίνουν έκτακτες αρματοδρομίες, εκτός από εκείνες του ετήσιου πρωτοκόλλου, έπρεπε να υπάρχει ρητή αυτοκρατορική εντολή .

Ίσως, λοιπόν, για μια δεύτερη πρόσκληση των Θεσσαλονικέων, να μην αναζητήθηκε μια παραπλανητική αιτιολογία, αλλά να χρησιμοποιήθηκε η 11η Μαΐου, ημέρα (επίσημη) που γιορτάζονταν σε όλη την αυτοκρατορία τα εγκαίνια της Νέας Ρώμης και του Μεγάλου Ιπποδρόμου της Κωνσταντινούπολης το 330 μ.Χ. από τον Κωνσταντίνο Α'.

Το δεύτερο ερώτημα είναι πώς ο Θεοδόσιος Α' πήρε μια τόσο σκληρή απόφαση.

Φαίνεται καθαρά ότι ο αυτοκράτορας εκβιάστηκε με απόλυτο τρόπο από το διάδοχο του Βουτερίχου, αφού η πόλη ως μεγάλο αστικό κέντρο αποτελούσε τον τόπο διαμονής πολλών χιλιάδων ξένων μισθοφόρων στρατιωτών και ιδιαίτερα Γότθων
 Ο I. Καραγιαννόπουλος περιγράφοντας την πολιτική του Θεοδοσίου Α' απέναντι στους Γότθους σημειώνει ότι η στάση του παραπάνω αυτοκράτορα ήταν εναλλασσόμενη από σκληρή σε ήπια για τα πρώτα χρόνια, αλλά τελικά έγινε συμβιβαστική για να χρησιμοποιεί τον παραπάνω λαό στρατιωτικά .

Αυτό υποδηλώνει ότι ο Θεοδόσιος Α' την άνοιξη του 390 μ.Χ. υπολόγιζε πολύ σοβαρά τα Γοτθικά στρατεύματα που ήταν εγκατεστημένα στη Θεσσαλονίκη και ότι η πίεση που δέχτηκε από τους αρχηγούς τους, για μια μαζική αιματηρή εκδίκηση, ήταν πολύ ισχυρή.

Ο I. Hahn τοποθετεί τα αίτια της σκληρής απόφασης στο γεγονός της ανασφάλειας που ένιωθε ο Θεοδόσιος Α' ως αυτοκράτορας, γεγονός που τον οδηγούσε να υποκύπτει στις απαιτήσεις των Γερμανών στρατηγών .

Τόσο η παραπάνω άποψη, όσο και η άποψη του Γ. Κόλια  ότι ο λαός της Θεσσαλονίκης επαναστάτησε για να απαλλαγεί από το βάρος της παραχώρησης καταλύματος στους Γότθους (μιτάτα) ή λόγω της μεγάλης φορολογίας, δε φαίνεται να τεκμηριώνονται απόλυτα από τα γεγονότα.

Ίσως ένας συνδυασμός των παραπάνω απόψεων μ’ αυτή του πολιτικού εκβιασμού να προσεγγίζει την αλήθεια της εκδικητικής απόφασης.

Η άποψη του πολιτικού εκβιασμού δεν αποκλείει και άλλα αίτια, που ήταν ο ξένος στρατός και η μεγάλη φορολογική επιβάρυνση.
Όλα τα παραπάνω ενίσχυσαν την ψυχολογική φόρτιση των Θεσσαλονικέων μέσα στον ιππόδρομο.

Σε κάθε εποχή, η παρουσία ξένων στρατιωτών σε μια πόλη, και μάλιστα αλλόγλωσσων, δημιουργεί στενοχώριες και μίση στον τοπικό πληθυσμό.

Στην περίπτωση της Θεσσαλονίκης οι κάτοικοι φαίνεται πράγματι να ήταν εναντίον των Γότθων και φυσικά, έμμεσα, και εναντίον του ίδιου του αυτοκράτορα.

Μια τέτοια δυσαρέσκεια ήταν εύκολο να εκδηλωθεί μέσα στον ιππόδρομο, όπου, όχι σπάνια, κυριαρχούσε το αυθόρμητο στοιχείο.
Ο Θεοδόσιος Α' δεν μπορούσε να δεχθεί τη δυσαρέσκεια μιας φιλικής πόλης, αφού όλη του η προσπάθεια ήταν να αντιμετωπίσει τον εξωτερικό εχθρό και όχι έναν απρόσμενο εσωτερικό.

Αν η ερμηνεία του πολιτικού εκβιασμού είναι βάσιμη, κάτι που υποστηρίζει ο γράφων, τότε όλες οι αφορμές και τα αίτια της μεγάλης σφαγής θα πρέπει να θεωρούνται δευτερεύοντα και θα πρέπει να επανεκτιμηθούν, ως προς τη σχέση τους με τη σφαγή στον ιππόδρομο.

Ένα άλλο κρίσιμο ερώτημα που αφορά στη σφαγή είναι αν οι δυο νόμοι, σχετικοί με την αναβολή κατά ένα μήνα των θανατικών ποινών και της παιδεραστίας, συνδέονται με αυτήν άμεσα.
Κατά τον I. Hahn, ο νόμος αυτός (Th. C. ΙΧ.40,13) ήταν μάλλον απόρροια της προσεκτικής, μετά την άδικη σφαγή, πλέον εσωτερικής πολιτικής του Θεοδοσίου Α' στο χρονικό διάστημα των ετοον 391-395 μ.Χ. .

Όμως και ο νόμος (Th. C. XVI.2,27) που πρόβλεπε τις ποινές για την ομοφυλοφιλία, και ιδιαίτερα την παιδεραστία, εκδόθηκε στις 23 Αυγούστου του 390. Προφανώς ο Θεοδόσιος Α' θέλησε με έναν αυστηρότερο νόμο να δικαιολογήσει τη μη απελευθέρωση του ηνιόχου, που ήταν και η αφορμή της σφαγής.

Για το θέμα των απαγορεύσεων των σχετικών με την ομοφυλοφιλία και την παιδεραστία , που επέβαλε η χριστιανική θρησκεία, μπορεί να σημειωθούν τα εξής.

Μια αντίδραση αυτού του είδους, δηλαδή να δημιουργηθούν βίαια επισόδεια, δε θα ήταν αναμενόμενη στην προχριστιανική εποχή,
 αν και αρκετοί αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Πλάτωνας ή ο Γυμνασιαρχικός Νόμος της Βέροιας  (δημοσιευμένος το 168 π.Χ.) τάσσονται κατά της παιδεραστίας.

Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί σήμερα, αν, ακόμη και στην εποχή του Θεοδοσίου Α', το σοβαρό αδίκημα της παιδεραστίας μπορούσε να προκαλέσει από μόνο του τόσο μεγάλη κοινωνική έξαρση.

Γεγονός όμως είναι ότι δεν είναι δυνατόν μια πράξη φανατικής άλογης βίας, έστω κι αν συνοδεύτηκε με τη δολοφονία ενός επίσημου προσώπου, να δικαιολογεί μια γενική σφαγή, που ξεπερνά και τα φρικιαστικά πολεμικά εγκλήματα.

Η διαταγή για την εν ψυχρώ εκτέλεση τόσων πολιτών δείχνει μια εκ προμελέτης ενέργεια.

Οι πηγές δεν αφήνουν να φανεί καθαρά ότι ο Θεοδόσιος Α' εξαναγκάστηκε από τους ξένους μισθοφόρους για την αποτρόπαια πράξη.

Τί άραγε θα έπραττε, αν στη θέση του Βουτερίχου ήταν ένας μη «βάρβαρος» διοικητής;

Η αντιπάθεια λοιπόν των Θεσσαλονικέων προς τους Γότθους, πέρα για πέρα δικαιολογημένη, και η αντίδραση των Γότθων επηρέασε τον Θεοδόσιο Α.

Φαίνεται, σχεδόν καθαρά, ότι ο αυτοκράτορας εγκλωβίστηκε στα μεγάλα κατακτητικά σχέδιά του.

Είχε δηλαδή ανάγκη τη βοήθεια των Γότθων, που λίγα μόλις χρόνια πριν ήταν εχθροί του .

Στο σημείο αυτό κρίνεται αναγκαίο να τονιστεί ότι μετά τον πόλεμο που διεξήγαγε εναντίον των Γότθων ο Ουάλης τα έτη 367-369 μ.Χ., η ιδέα της ειρηνικής συνύπαρξης και του εκχριστιανισμού του παραπάνω λαού ωρίμασε. Το 382 ο Θεοδόσιος Α' κατέληξε σε μια ειρηνική συνύπαρξη. Έχοντας εξασφαλίσει την εσωτερική κατάσταση ο παραπάνω αυτοκράτορας μετακινήθηκε το 388 στην Ιταλία, προκειμένου να αντιμετωπίσει το κίνημα του Μαξίμου (383-388 μ.Χ) .

Επομένως, τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης βρήκαν απροετοίμαστο το Θεοδόσιο Α', αφού ήταν ένα καθαρό εσωτερικό θέμα της αυτοκρατορίας, την οποία προσπαθούσε να κρατήσει στην οικουμενική της διάσταση.

Το θέμα των σχέσεων Θεοδοσίου Α' και Γότθων αναλύεται με επιτυχία από τον Ε. Χρυσό σε μια ειδική για το Γοτθικό θέμα μονογραφία .

Φαίνεται λοιπόν πιθανότερο ότι το 390 οι Γότθοι είχαν τόση μεγάλη επιρροή στη Μακεδονία και τη Θράκη, που μπόρεσαν να επιβάλουν στον Θεοδόσιο Α ένα μεγάλο έγκλημα.

Εξάλλου, πώς θα μπορούσε να είναι στρατιωτικός διοικητής της Θεσσαλονίκης (κέντρου ολόκληρου του Ιλλυρικού) ο Βουτέριχος, αν δεν είχε προηγηθεί ένα πλαίσιο ειρηνικής συνύπαρξης των δύο πλευρών;

Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι προθέσεις του Θεοδοσίου Α' και του νέου στρατιωτικού διοικητή κρατήθηκαν μυστικές.

Ο Νικηφόρος Κάλλιστος περιγράφει τον Θεοδόσιο ως τύραννο και ότι τα ξίφη θανάτωσαν ακόμη και αθώους ανθρώπους.

Ο ίδιος συγγραφέας  αναφέρει ακόμη ότι το μίσος του νέου στρατιωτικού διοικητή ήταν τόσο μεγάλο, που κάποιος πατέρας δεν μπόρεσε, όχι μόνο να εξαγοράσει έναν από τους δυο συλληφθέντες γιους του, αλλά ούτε να υποκαταστήσει με τον εαυτόν του τουλάχιστον τον έναν.

Φαίνεται λοιπόν ότι η σφαγή των Θεσσαλονικέων εντάσσεται, όπως εκείνη της στάσης του Νίκα, στα μεγάλα εγκλήματα της ανθρωπότητας, που φιλόδοξοι πολιτικά άνθρωποι αποφασίζουν, όταν βλέπουν ότι τα σχέδιά τους ματαιώνονται.

Θεωρώ συνεπώς βέβαιο ότι ο Θεοδόσιος Α', τη συγκεκριμένη εποχή, είχε μεγάλο πρόβλημα με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του στην Β. Ιταλία και ότι χρειαζόταν άμεσα το μισθοφορικό στρατό των Γότθων στο πλευρό του.

Τελευταίο ερώτημα είναι ποιός ήταν ο πραγματικός αριθμός των νεκρών.

Άλλες πηγές ομιλούν για 7.000 και άλλες για 15.000.

Αν, όπως είναι πιθανόν, ο μικρός σε χωρητικότητα ιππόδρομος είχε γεμίσει από τους Θεσσαλονικείς, τότε το πρόβλημα τοποθετείται στον ακριβή αριθμό της χωρητικότητας.

Ο Vickers, δυστυχώς, ενώ δίδει κατά προσέγγιση τις διαστάσεις του κτίσματος σε μήκος (500 μέτρα) και πλάτος (124 μέτρα), δεν υπολογίζει τον χώρο των βαθμιδών .

Επίσης δεν είναι πλήρως εξακριβωμένο, αν οι μαρμάρινες βαθμίδες, που χρησιμοποιήθηκαν για τον επιτειχισμό του τείχους του Βαρδαρίου και που φαίνονται καθαρά σήμερα από την εξωτερική τους πλευρά, προέρχονται από τον ιππόδρομο, το στάδιο ή το αμφιθέατρο της πόλης.

Δε θα πρέπει να αποκλείεται και η υπόθεση να μην πληρώθηκαν όλες οι κερκίδες.

Ο φόβος για αντίποινα δεν είναι δυνατόν να μην υπήρχε σε κάποια μερίδα του λαού.

Το βιβλίο του Humphrey  είναι βοηθητικό για να αρχίσει μια έρευνα σχετική με τη χωρητικότητα του ιπποδρόμου της πόλης.

Η θέση της Εκκλησίας

Έχει ήδη σημειωθεί, ότι το έγκλημα του Θεοδοσίου Α' είχε συνδεθεί και με τη μεταμέλεια την οποία επέδειξε ο ίδιος στο Μεδιόλανο ενώπιον του Αμβροσίου (339-397) , που συνέπεσε να είναι επίσκοπος στην πόλη αυτή στα τέλη του 390 .

Η στάση του Αμβροσίου διαφαίνεται, κυρίως, από την ενδιαφέρουσα 51η Επιστολή του ιδίου προς τον Θεοδόσιο Α'.
Στο σημαντικό αυτό κείμενο ο Αμβρόσιος δε θέτει μόνον το τυπικό θέμα της συγγνώμης, αλλά τονίζει την ηθική πλευρά του εγκλήματος (51.6), που δεν ήταν προς έναν και μόνον άνθρωπο (51.8,13), αλλά προς ένα μεγάλο πλήθος.

Ο Αμβρόσιος για να γίνει πειστικός στα επιχειρήματά του χρησιμοποίησε λόγια από τη Βίβλο (51. 7,9) με τα οποία ο Δαβίδ πήρε συγχώρεση από τον ίδιο το Θεό για ένα έγκλημά του.
Παράλληλα, ο επίσκοπος έφερε το επιχείρημα ότι δεν ήταν ο ίδιος που εμπόδιζε ένα μεγάλο φίλο της Εκκλησίας να εισέλθει στο ναό (51.1-2), αλλά ο ίδιος ο Θεός.

Για τον Αμβρόσιο, αν ο αυτοκράτορας εισερχόταν στο ναό χωρίς να ζητήσει δημόσια συγγνώμη, θα έπραττε ένα δεύτερο αμάρτημα, βαρύτερο του πρώτου (51.12).

Φυσικά, το παραπάνω σημείο φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε, προκειμένου να απαλλάξει ο Αμβρόσιος τον εαυτόν του από την κατηγορία ότι παραχώρησε εύκολα συγχώρεση (51.14).

Η Επιστολή καταλήγει με έναν αμφίσημο και περίεργο αφορισμό.
Ο ιεράρχης γράφει (51.15) ότι για καθετί έρχεται ο κατάλληλος χρόνος και ότι στη διαταγή της σφαγής ο αυτοκράτορας παρασύρθηκε από τον διάβολο.

Δεν είναι σαφές αν με την παραπάνω λέξη ο Αμβρόσιος εννοούσε τον εκβιασμό των Γότθων ή το εύκολο επιχείρημα της επέμβασης του διαβόλου.
 Ο Θεοδόσιος Α' εμποδίστηκε από τον Αμβρόσιο να εισέλθει και να προσευχηθεί στο ναό της πόλης και εξαναγκάστηκε να ζητήσει δημόσια συγγνώμη.

 Το γεγονός ότι ο αυτοκράτορας ζήτησε τη συγχώρεση από ένα φίλο του ιεράρχη, όπως ήταν ο Αμβρόσιος, και όχι από τον επίσκοπο της Θεσσαλονίκης Ανύσιο  δείχνει, μάλλον, το μεγάλο συμβιβασμό της ίδιας της Εκκλησίας.

Σε μια εποχή δύσκολη για την Εκκλησία, λόγω των πολλών αιρέσεων, η σκοπιμότητα κυριάρχησε και στα δυο μέρη .

Ο Θεοδόσιος Α' αποκαλείται Μέγας, όχι τόσο από τα σημαντικά του έργα (ο γιος του Θεοδόσιος Β' ήταν, ίσως, καλύτερος αυτοκράτορας στα εσωτερικά τουλάχιστον του κράτους),
αλλά επειδή ήταν εκείνος που συνετέλεσε στην καθιέρωση της Ορθοδοξίας.

Συμπεράσματα

Σύμφωνα με την ανάλυση που προηγήθηκε, η πιθανότερη εξήγηση για τη διαταγή της σφαγής κατοίκων της Θεσσαλονίκης από το Θεοδόσιο Α' στον ιππόδρομο της πόλης το 390 ήταν ο ισχυρός εκβιασμός που δέχθηκε από τους Γότθους, τους οποίους είχε συμμάχους του εκείνη την εποχή.

Η δολοφονία του Βουτερίχου δεν ήταν ισχυρός παράγοντας ώστε να οδηγηθεί ο αυτοκράτορας σε μια τόσο μεγάλη σφαγή.
Ούτε επίσης η βίαιη συμπεριφορά του πλήθους μπορεί να ερμηνευτεί ως μια συνειδητή κοινωνική και πολιτική επανάσταση.

Οι κάτοικοι της Θεσσαλονίκης μπορεί να ήταν δυσαρεστημένοι από την παρουσία του ξένου στρατού, τον οποίο ωστόσο χρησιμοποιούσε ως σύμμαχο ο αγαπητός στην πόλη Θεοδόσιος Α', όμως δεν ενήργησαν συνειδητά σαν σε επανάσταση.

Ο Θεοδόσιος προέβη στην εγκληματική πράξη της σφαγής προκειμένου να μη χαλάσουν τα μεγαλεπήβολα πολιτικοστρατιωτικά σχέδιά του για τη Δύση.


Επιθυμώντας φανερά εσωτερική ησυχία, ικανοποίησε τους συμμάχους του Γότθους.